Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin sürekli olarak kontrol edemediği olumsuz durumlarla karşılaşması sonucunda, bu tür durumlar karşısında artık hiçbir şey yapamayacağına inanması ve pasif bir şekilde duruma boyun eğmesi durumudur. Bu kavram, ilk olarak psikolog Martin Seligman tarafından yapılan hayvan deneyleri sonucunda ortaya konulmuştur ve daha sonra insan davranışlarını açıklamada kullanılmıştır.

Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin tekrar eden başarısızlıklar veya engellenmeler sonucunda, durumu değiştirme ya da kaçma çabalarının işe yaramayacağına dair bir inanç geliştirmesidir. Bu durum, aşağıdaki belirtilerle kendini gösterebilir:

• Motivasyon Eksikliği:Birey, çaba göstermek için motivasyonunu kaybeder ve genellikle pasif davranır.
• Düşük Özsaygı:Kişi, kendine olan güvenini kaybeder ve kendi yeteneklerini küçümser.
• Depresyon:Uzun süreli çaresizlik hissi, depresyon ve diğer duygusal sorunlara yol açabilir.
• Kaçınma Davranışları:Birey, karşılaştığı zorluklarla başa çıkmaktan kaçınır ve genellikle sorunlardan uzak durmayı tercih eder.

Öğrenilmiş Çaresizliğin Tedavi Basamakları

Öğrenilmiş çaresizlik, uygun psikolojik müdahalelerle tedavi edilebilir. Tedavi süreci, bireyin pasif ve çaresiz tutumlarını değiştirmeyi ve daha aktif, kontrollü bir yaşam tarzı benimsemeyi hedefler. Tedavi yöntemleri arasında:

• Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Olumsuz düşünceler ve yanlış inançlar sorgulanır ve daha gerçekçi, olumlu düşüncelerle değiştirilir.
• Davranışsal Aktivasyon: Kişinin aktif olarak olumlu ve anlamlı aktivitelerde bulunması teşvik edilir, böylece çaresizlik hissi azalır.
• Başarı ve Güçlü Yanlara Odaklanma: Bireyin geçmişteki başarılarını ve yeteneklerini hatırlatmak ve bunları vurgulamak, özgüveni artırır.
• Olumlu Duygusal Deneyimler: Bireyin olumlu duygusal deneyimlerini artırmak için stratejiler geliştirilir, örneğin minnettarlık pratiği veya günlük tutma.
• Kademeli Maruz Bırakma: Birey, kaygı yaratan durumlara aşamalı olarak maruz bırakılır ve bu durumlarla başa çıkma becerileri geliştirilir.
• Başarı Deneyimleri: Küçük ve yönetilebilir başarılar sağlanarak bireyin özgüveni artırılır.
• Paylaşım ve Empati: Bireyler, benzer zorluklarla mücadele eden diğer insanlarla deneyimlerini paylaşarak yalnız olmadıklarını hissederler.
• Model Olma: Başarı hikayeleri ve pozitif örnekler, bireylere umut ve motivasyon sağlar.

Sonuç

Öğrenilmiş çaresizlik, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen bir durumdur. Ancak, uygun psikolojik tedavi yöntemleri ve destekle, bireyler bu durumu aşabilir ve daha kontrol sahibi, aktif bir yaşam sürdürebilirler. Profesyonel yardım almak, bu süreçte önemli bir adımdır ve bireylerin daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir.